Narodowe Centrum Nauki
Nagrody FNP 2024 wręczone
Rekordowe wyniki OPUS i PRELUDIUM
Wykład online: Dobroczynne „trucizny”
Prof. Małgorzata Kot laureatką Consolidator Grant
Nowa generacja koniugatów przeciwciało-lek
Nowotwory piersi, zwłaszcza potrójnie negatywne, stanowią ważne wyzwanie współczesnej medycyny. Kluczem do skutecznego leczenia jest wczesna diagnoza, precyzyjna klasyfikacja i indywidualne podejście terapeutyczne. Aby lepiej zrozumieć te nowotwory, naukowcy badają ich biomarkery – molekularne „odciski palców”, które mogą wskazać nowe ścieżki leczenia. Jednak dotychczasowe analizy genomu, proteomu i metabolomu pozostawiają luki w zrozumieniu mechanizmów nowotworowych. Nasz projekt koncentruje się na aktywomie, czyli zbiorze aktywnych enzymów, które mogą być kluczowe w rozwoju raka. W szczególności badamy proteazy – enzymy proteolityczne, które działają jak molekularne nożyce. Zrozumienie ich roli może być bardzo pomocne w tworzeniu nowych terapii przeciwnowotworowych.
dr hab. inż. Marcin Poręba, fot. Łukasz Bera Nasz projekt opiera się na trzech filarach badawczych. Pierwszym z nich jest cytometria masowa – rewolucyjna technologia pozwalająca jednocześnie analizować ponad 50 parametrów na poziomie pojedynczych komórek. Dzięki niej możemy precyzyjnie zidentyfikować aktywne enzymy w komórkach nowotworowych. Co więcej, opracowaliśmy unikalne chemiczne sondy znakowane metalami, tzw. TOF-probes, które w odróżnieniu od przeciwciał pozwalają badać tylko aktywne enzymy. Takie podejście pozwala na tworzenie szczegółowego obrazu proteolitycznego raka, co otwiera nowe możliwości diagnostyczne. Drugim filarem jest projektowanie nowej generacji koniugatów przeciwciało-lek (ADCs). Te innowacyjne cząsteczki pozwalają precyzyjnie dostarczać leki do komórek nowotworowych i aktywować je wyłącznie w obecności specyficznych proteaz związanych z rakiem. Dzięki temu minimalizujemy toksyczność ogólnoustrojową, która jest jednym z głównych problemów obecnych terapii ADC. Nasze badania obejmują testy na liniach komórkowych i modelach zwierzęcych, by zweryfikować skuteczność tych terapii. Trzeci filar to zastosowanie sond TOF w obrazowaniu nowotworów za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI). Znakowane metalami sondy nie tylko wspierają diagnostykę, ale także pozwalają śledzić efektywność terapii w czasie rzeczywistym. Tego typu rozwiązanie może zrewolucjonizować sposób, w jaki monitorujemy postępy leczenia onkologicznego.
Połączenie tych trzech obszarów badań pozwala nam spojrzeć na nowotwory z nowej perspektywy. Dzięki badaniu aktywomu, czyli aktywnych enzymów w komórkach rakowych, możemy znaleźć dotąd nieznane cele terapeutyczne. Nasze innowacyjne koncepcje, takie jak selektywne łączniki peptydowe w koniugatach ADC czy zastosowanie TOF-probes w cytometrii i MRI, mogą otworzyć drzwi do bardziej precyzyjnej i mniej toksycznej onkologii. Wstępne wyniki naszych badań są obiecujące. Dzięki zastosowaniu nowych łączników peptydowych udało nam się uzyskać terapeutyczne koniugaty, które wykazują się większą stabilnością, selektywnością oraz wydajnością aktywacji, niż te stosowane obecnie w leczeniu nowotworów, m.in. raka piersi.
Tytuł projektu - pełny Badanie aktywomu nowotworów w celu opracowania nowej generacji koniugatów przeciwciało-lek Projekt - grupa nauk NZ Projekt - panel NZ5 Konkurs - typ konkursu OPUS Konkurs - nazwa i edycja OPUS 20 Konkurs - data ogłoszenia konkurs 15 września 2020 Kierownik - imię i nazwisko dr hab. inż. Marcin Poręba, prof. PWr Kierownik - jednostka Politechnika Wrocławska Kierownik - dodatkowe informacjeDr hab. inż. Marcin Poręba, prof. PWr pracuje na Wydziale Chemicznym oraz na Wydziale Medycznym Politechniki Wrocławskiej. Jest specjalistą w zakresie chemii biologicznej i bioobrazowania. Jego badania skupiają się na projektowaniu i syntezie nowych narzędzi chemicznych do detekcji aktywności medycznie ważnych enzymów w oparciu o fluorescencję i cytometrię masową. Ponadto jego grupa badawcza zajmuje się opracowaniem nowej generacji koniugatów przeciwciało-lek cytotoksyczny dla terapii przeciwnowotworowych.
Kierownik - zdjęcie Projekt - zdjęcie główne Projekt - zdjęcie główne TOP 60%Zapraszamy do udziału w bezpłatnych kursach MOOC dotyczących zarządzania danymi badawczymi
Podcast NCN nr 6, 2024: Podstawa innowacji
Wyniki konkursu na projekty dotyczące technologii informacyjnych i komunikacyjnych
500 mln dla NCN w obligacjach
Jak dinozaury zdominowały Ziemię?
SONATA BIS 14, MAESTRO 16 ‒ terminy rozmów kwalifikacyjnych
Pogranicze jako transition space
Celem projektu była interpretacja działań artystycznych i kuratorskich rozwijanych wobec granicy polsko-niemieckiej po r. 1990, gdy ponownie podpisano traktat pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec, potwierdzający istniejącą granicę między obydwoma państwami na Odrze i Nysie Łużyckiej. Badania te, polegające na podróżowaniu wzdłuż granicy polsko-niemieckiej oraz kwerendach w bibliotekach i archiwach, były prowadzone w kontekście tzw. border art (sztuki współczesnej tematyzującej problematykę związaną z obszarami granicznymi niezależnie od medium) oraz w relacji do obopólnej kulturalnej polityki Polski i Niemiec w tym okresie. Wyjściowy cel projektu stanowił zatem stworzenie bazy artystycznych i kuratorskich działań rozgrywających się na i wobec granicy polsko-niemieckiej po r. 1990 oraz ich usystematyzowanie. Dotychczas nie zostały one poddane analizie ani w ramach niemieckiej, ani polskiej historii sztuki. Drugi cel stanowiło znalezienie odpowiedzi na pytanie, jaki obraz relacji polsko-niemieckich jest przekazywany przez artystki/ów. Trzecim celem badań było rozwinięcie nowej metodologii badań, która mogłaby być stosowana do interpretacji działań artystycznych i kuratorskich w rejonach granicznych na całym świecie. Główną cechą tak pomyślanej metodologii jest jej transdyscyplinarność. Sztuka, która tematyzuje granicę, jest bowiem sztuką uwikłaną w polityczne, społeczne i historyczne konteksty. prof. Marta Smolińska, fot. Łukasz Bera
Pogranicze było traktowane jako probierz stosunków polsko-niemieckich. Granica postrzegana była z kolei jako sztuczny polityczny konstrukt, a nie naturalny podział – nawet jeśli przebiega na rzece.
Wyniki projektu umożliwiły więc zobaczenie polsko-niemieckich relacji kulturalnych w lustrze sztuki współczesnej, co pomogło wykazać jak odmiennie oba państwa budują przekaz o historii. W tym kontekście podwójne znaczenie pojęcia „dzielenie“ (jako rozdzielanie i wspólne posiadanie/doświadczanie) oraz postrzeganie pogranicza jako strefy nieustannych przemian były punktami wyjścia do dysputy o niemiecko-polskim obszarze granicznym.
Wyniki projektu oraz finalizujące go publikacje, zwłaszcza obszerna, bogato ilustrowana monografia naukowa „Grenze/Granica. Art on the German-Polish Border after 1990”, napisana wspólnie z Burcu Dogramaci, wypełniły lukę w badaniach nad border art w Europie. Stanowią zatem zarówno case study, jak i uogólnione studium border art w relacji do wykreowanego modelu metodologicznego.
Zaproponowano typologię sztuki tematyzującej granicę polsko-niemiecką, która została odzwierciedlona w rozdziałach monografii:
- sztuka odnosząca się do Odry i Nysy Łużyckiej jako rzek granicznych
- dzieła tematyzujące ruiny i pozostałości w relacji do kreowania narracji zwróconych ku przyszłości
- działania mapujące granicę polsko-niemiecką oraz podróże artystyczne w strefie granicznej
- sztuka podejmująca zagadnienie przekraczania granic, migracji, pracy sezonowej oraz migrujących języków
- dzieła związane z ucieleśnianiem pamięci wobec powojennych narracji granicznych
- sztuka i działania wskazujące na queerowanie granicy: pracę seksualną, przekraczanie granicy w związku dokonywaniem aborcji przez Polki w Niemczech i kwestionowanie stereotypów warunkowanych męskocentryczną symboliką dębów i ich znaczeniami dla obu narodowości.
Typologia ta umożliwiła wyłonienie strategii artystycznych i kuratorskich, związanych z nurtem border art na, wobec i przeciw granicy polsko-niemieckiej w relacji do tła historyczno-społecznego i zmieniającej się polityki kulturalnej obydwu krajów po 1990 r. W analizach poszczególnych dzieł wskazano bowiem również na związki z obecnym stanem relacji polsko-niemieckich (np. w roku wejścia Polski do UE, czy napięcia politycznego w trakcie zatrucia Odry latem 2023 r., co również odnotowano w działaniach artystycznych). Border art okazała się zatem czułym sejsmografem wobec relacji polityczno-kulturalnych między obydwoma sąsiadującymi państwami, odnotowującym zmiany na przestrzeni trzech dekad po 1990 r.
Tytuł projektu - pełny Pogranicze jako transition space. Strategie artystyczne i kuratorskie wobec granicy polsko-niemieckiej w kontekście polityki kulturalnej obu krajów oraz border art (1989-2019) Projekt - grupa nauk HS Projekt - panel HS2 Konkurs - typ konkursu OPUS Konkurs - nazwa i edycja OPUS 16 Konkurs - data ogłoszenia konkurs 14 września 2018 Kierownik - imię i nazwisko prof. Marta Smolińska Kierownik - jednostka Uniwersytet Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu Kierownik - dodatkowe informacjeProf. dr hab. Marta Smolińska: historyczka i krytyczka sztuki; kuratorka. Wykłada na Uniwersytecie Artystycznym im. M. Abakanowicz w Poznaniu. Wielokrotna laureatka stypendiów i grantów polskich oraz międzynarodowych. Autorka wielu książek i rozpraw z historii sztuki. Wraz z dr M. Steinkamp i dr J. Jägerem współkuratoruje wystawę kolekcji Neue Nationalgalerie w Berlinie: „Extreme Tension. Art between Politics and Society. Collection of the Nationalgalerie 1945 – 2000”. Bada m.in. haptyczność, transmedialność, border art, nieczytelność, sztuka o sztuce, strategie kuratorskie.
Kierownik - zdjęcie Projekt - zdjęcie główne Projekt - zdjęcie główne TOP 80%Rola epigenetyki w patologii chorób
Epigenetyka to nauka o mechanizmach regulacji ekspresji genów, niezależnych od sekwencji DNA. Mechanizmy te są kluczowe w procesie specjalizacji komórkowej i warunkują to, iż w wyspecjalizowanej komórce aktywne są tylko geny niezbędne tej komórce do pełnienia specyficznej funkcji w organizmie. Dlatego właśnie to epigenetyczne mechanizmy regulacji ekspresji genów decydują o tym, że komórka nerwowa, pomimo posiadania tego samego zestawu genów co komórka mięśniowa, pełni zupełnie inną funkcję.
W „idealnym środowisku” mechanizmy epigenetyczne doprowadziłyby do powstania wyspecjalizowanej komórki i umożliwiłyby tej komórce pełnienie konkretnej funkcji przez cały jej cykl życiowy. Niestety, „idealne środowisko” nie istnieje, a komórki naszego organizmu są nieustannie narażone na wpływ środowiskowych czynników zewnętrznych, które zaburzają epigenetyczne mechanizmy ekspresji genów. Czynniki te są często związane z naszymi wyborami życiowymi, takimi jak niezdrowe nawyki żywieniowe czy brak aktywności fizycznej.
Najbardziej dynamiczny rozwój epigenetyki rozpoczął się około roku 2000 i był związany z opracowaniem technologii sekwencjonowania nowej generacji (Next Generation Sequencing – NGS). Ta technologia stała się kluczową technologią w badaniu mechanizmów epigenetycznych. W tamtym czasie okazało się również, że mimo poznania sekwencji ludzkiego genomu, nie udało się wyjaśnić podłoża wielu chorób, takich jak nowotwory czy schorzenia cywilizacyjne. Co więcej, sekwencjonowanie DNA coraz większej liczby typów nowotworów wykazało, że mutacje, które wcześniej uznawano za główną przyczynę powstawania nowotworów, nie są tak powszechne i nie wyjaśniają patologii większości nowotworów. Równocześnie coraz więcej badań zaczęło łączyć patogenezę nowotworów i innych chorób z rozregulowaniem mechanizmów epigenetycznych.
Projekt finansowany z grantu OPUS 22 zatytułowany: Znaczenie zjawiska "discordant methylation" w fizjologii komórki, opiera się na wstępnych wynikach badań uzyskanych w ramach projektu finansowanego przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej, który pozwolił dr. Wojdaczowi rozpocząć działalność naukową w kraju. Wyniki badań uzyskane przez zespół dr. Wojdacza w czasie wykonywania tego grantu, preliminarnie wskazały na potencjalnie nowy epigenetyczny mechanizm o niejasnej funkcji w fizjologii komórki. Zespół pokazał też, iż mechanizm ten ulega deregulacji w trakcie procesu nowotworowego, czyli może brać udział w procesie patogenezy nowotworów.
Aby jednak dokładniej zbadać funkcje tego mechanizmu w fizjologii komórki, konieczne było uzyskanie dalszego finansowania, które zapewnił grant OPUS-22. Obecnie, w drugim roku trzyletniego projektu, zespół opublikował wyniki pierwszego etapu badań, które potwierdzają istnienie badanego mechanizmu oraz sugerują jego konkretną funkcję w fizjologii komórki. Jednocześnie na podstawie dotychczasowych wyników badań zespół wykazał, iż nowatorski sposób mierzenia zidentyfikowanego [MD1] [MOU2] mechanizmu, oparty na inżynierii danych i sztucznej inteligencji, może być wykorzystany do identyfikacji nowotworów. Skutkiem czego zespół we współpracy z Pomorskim Uniwersytetem Medycznym złożył cztery wnioski patentowe w kraju oraz jeden międzynarodowy, które są już komercjalizowane.
Tytuł projektu - pełny Znaczenie zjawiska "discordant methylation" w fizjologii komórki Projekt - grupa nauk NZ Projekt - panel NZ2 Konkurs - typ konkursu OPUS Konkurs - nazwa i edycja OPUS 22 Konkurs - data ogłoszenia konkurs 15 września 2021 Kierownik - imię i nazwisko dr hab. Tomasz Wojdacz, prof. PUM Kierownik - jednostka Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Kierownik - dodatkowe informacjeDr hab. n. med. Tomasz K. Wojdacz, prof. PUM, rozpoczął edukację wyższą na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Doktorat w dziedzinie nauk medycznych obronił na Uniwersytecie w Aarhus w Danii, a habilitację uzyskał od Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, gdzie obecnie pracuje jako profesor i kierownik Samodzielnej Pracowni Epigenetyki Klinicznej. Jeszcze przed rozpoczęciem studiów doktoranckich, dr Wojdacz zajął się pracą naukową w Peter MacCallum Cancer Centre w Australii. Po obronie doktoratu prowadził badania naukowe w takich ośrodkach jak Instytut Karolinska w Szwecji czy Aarhus Institute of Advanced Studies w Danii, gdzie był stypendystą programu Marie Skłodowska-Curie Individual Fellowship. Zespół dr. Wojdacza w kraju został ufundowany grantem Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej "Polskie Powroty", a obecnie jest finansowany m.in. grantami OPUS, PRELUDIUM BIS czy grantami Komisji Europejskiej. Dr Wojdacz jest także prezesem Międzynarodowego Towarzystwa Epigenetyki Molekularnej i Klinicznej (isMOCLEP - https://www.ismoclep.org), które co roku organizuje jedną z największych konferencji w dziedzinie epigenetyki, Clinical Epigenetics International Conference (CLEPIC - https://www.clepic.org ).
Kierownik - zdjęcie Projekt - zdjęcie główne Projekt - zdjęcie główne TOP 50%
Doktoranci
Zasubskrybuj